ĐIỆN NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI TIỀM NĂNG LỚN TẠI VIỆT NAM
Tiềm năng to lớn
Hiện tại, Điện Năng Lượng Mặt Trời là một trong những ngành công nghiệp phát triển nhanh nhất toàn cầu. Trong vòng 2 thập niên trở lại đây, tốc độ phát triển trung bình của thị trường này 25%/năm. Thị trường năng lượng này đang thể hiện 3 xu hướng rõ ràng, với những loại hình “tòa nhà Điện Năng Lượng Mặt Trời/mái nhà Điện Năng Lượng Mặt Trời” (BIPV); công nghiệp chế tạo pin mặt trời (PMT), trong đó đáng chú ý nhất là lượng PMT công nghệ màng mỏng (thin-film PV), chiếm phần to lớn trong tổng công suất lắp đặt (dẫn đầu toàn cầu là Mỹ, Malaysia, Đức…); và sự ra đời hàng loạt nhà máy quang Điện Năng Lượng Mặt Trời.
Việt Nam được xem là một trong những quốc gia có tiềm năng đáng kể về năng lượng mặt trời. Những số liệu khảo sát về lượng bức xạ mặt trời cho thấy, những địa phương ở phía Bắc bình quân 1.800-2.100 giờ nắng/năm, còn những tỉnh ở phía Nam (từ Đà Nẵng trở vào) bình quân 2.000-2.600 giờ nắng/năm.
Nhìn một cách khái quát, lượng bức xạ mặt trời ở những tỉnh phía Bắc giảm 20% so với những tỉnh miền Trung và miền Nam, và lượng bức xạ mặt trời không phân phối đều quanh năm do vào mùa đông, mùa xuân mưa phùn kéo dài hàng chục ngày nên nguồn bức xạ mặt trời không đáng kể, chỉ khoảng 1-2kWh/m2/ngày, cản trở to lớn cho việc ứng dụng Điện Năng Lượng Mặt Trời. Trong khi đó, những tỉnh phía Nam và TPHCM có mặt trời chiếu rọi quanh năm, ổn định kể cả vào mùa mưa. Vì vậy, bức xạ mặt trời là nguồn tài nguyên to to lớn cho những tỉnh miền Trung và miền Nam.
So với thủy điện và nhiệt điện, Điện Năng Lượng Mặt Trời là ngành còn non trẻ ở Việt Nam, song đã có những bước phát triển đáng kể trong vòng vài năm trở lại đây. Chỉ tính riêng TPHCM, công nghiệp Điện Năng Lượng Mặt Trời đã tạo dựng được một số cơ sở sản xuất tiêu biểu, như nhà máy sản xuất Module PMT quy mô công nghiệp trước tiên tại Việt Nam, cơ sở vật chất hạ tầng công nghiệp sản xuất chế tạo những thiết bị điện tử ngoại vi phục vụ cho Điện Năng Lượng Mặt Trời; Solar và CTCP Nam Thái Hà hợp tác xây dựng nhà máy “Solar Materials Incorporated”, có khả năng cung ứng cả 2 loại silic khối sử dụng cho công nghiệp sản xuất PMT.
Theo giám định của những nhà khoa học, công nghiệp PMT TPHCM đã sắp đi vào hoàn thiện, hiện chỉ còn thiếu 2 khâu trong quy trình khép kín, là tinh chế quặng silic từ cát và chế tạo phiến PMT từ phiến silic. Nếu như hoàn thiện 2 khâu này, Việt Nam sẽ trở thành một trong số ít những nước ở châu Á có nền công nghiệp chế tạo PMT khép kín.
Theo bản đồ tiềm năng Điện Năng Lượng Mặt Trời do Ngân hàng Thế giới (WB) cung cấp thông tin cho những nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư, tài nguyên Điện Năng Lượng Mặt Trời của Việt Nam rất dồi dào, với nguồn bức xạ nhiệt khoảng 2.056kW/m2/năm và kéo dài từ những tỉnh miền Trung tới khu vực ĐBSCL. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển của ngành Điện Năng Lượng Mặt Trời rất lớn.
Trong lúc những nguồn năng lượng truyền thống như than đá, dầu mỏ đang dần cạn kiệt, giá thành cao, nguồn cung không ổn định, nhiều nguồn năng lượng thay thế đang được những nhà khoa học quan tâm, đặc biệt là nguồn năng lượng mặt trời.Việc tiếp cận để tận dụng nguồn năng lượng mới này không chỉ góp phần cung ứng kịp nhu cầu năng lượng của xã hội mà còn giúp tiết kiệm điện năng và hạn chế ô nhiễm môi trường.
Sử dụng nguồn năng lượng tại chỗ
Theo giáo sư, tiến sĩ khoa học Nguyễn Tiến Khiêm, nguyên Viện trưởng Viện Cơ học, Viện Khoa học Khoa học Việt Nam, trong tất cả những nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời là phong phú và ít biến đổi nhất trong thời kỳ biến đổi khí hậu hiện nay.
Việt Nam với lợi thế là một trong những nước nằm trong giải phân bổ ánh nắng mặt trời nhiều nhất trong năm trên bản đồ bức xạ mặt trời của toàn cầu, với dải bờ biển dài hơn 3.000km, có hàng nghìn đảo hiện có cư dân sinh sống nhưng nhiều nơi không thể nào đưa điện lưới tới được.
Vì vậy, sử dụng năng lượng mặt trời như một nguồn năng lượng tại chỗ để thay thế cho những dạng năng lượng truyền thống, đáp ứng nhu cầu của những vùng dân cư này là một kế sách có ý nghĩa về mặt kinh tế, an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, việc ứng dụng năng lượng mặt trời ở Việt Nam đến giờ chưa phát triển.
Nếu như so với một số nước ở châu Phi hoặc Nam Á có cùng hoàn cảnh, Việt Nam vẫn còn đi sau họ.
Tại Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc, Hàn Quốc từ nhiều năm nay đã coi hướng phát triển năng lượng tái tạo như một quốc sách vì thế năng lượng mặt trời ở đây có sự tăng trưởng rất mạnh và chiếm một tỷ lệ đáng kể trong cơ cấu phân bổ điện năng.
Tại Mỹ, Hungary, Đức, Thụy Sỹ từ nhiều năm nay cũng đã tăng nhanh tốc độ xây dựng những nhà máy sản xuất pin mặt trời, trong đó chủ yếu xây dựng những nhà máy sản xuất pin màng mỏng vô định hình.
Ngày nay, trên toàn cầu đang sử dụng ba dạng pin mặt trời là tấm pin mặt trời tinh thể, đa tinh thể và màng mỏng vô định hình. Trong đó, pin màng mỏng vô định hình (Amorphous Silicon (a-Si)) được đặc biệt quan tâm bởi thông qua thời gian vận hành loại pin này đã thể hiện tính ổn định và cho hiệu suất cao.
Bằng những thí nghiệm khác, những nhà khoa học còn xác định được pin a-Si làm việc được trong điều kiện trời có mây mù và cả trong môi trường không khí có nhiệt độ cao mà những pin khác không làm việc được. Điều này đã làm sáng tỏ vì sao trong bảng kết quả thí nghiệm ở trên pin a-Si cho sản lượng điện nhiều hơn hai loại pin tinh thể.
Thích hợp với điều kiện Việt Nam
Tại Việt Nam, Viện Cơ học đã thí nghiệm trong điều kiện mây mù nhiều ngày liền vào mùa đông Pin a-Si vẫn làm việc tốt, nếu như khai thác pin a-Si làm đèn chiếu sáng, chỉ phải 1 ngày nắng khoảng 10 giờ thì đèn thắp sáng cho 6-7 ngày mưa tiếp theo. Tính ưu việt này của pin a-Si rất thích hợp với điều kiện thời tiết ở những vùng biển Việt Nam đó là nắng lắm, mưa nhiều và sương mù lớn.
Pin a-Si lại là một hệ thống những module khép kín có những lớp đệm bảo vệ không bị nước mưa hoặc hơi nước mặn ngấm vào, nên vẫn đảm bảo được độ bền trong môi trường khai thác ở những vùng biển đảo. Một ưu việt nữa của pin a-Si là những nhà khoa học đã cải tiến công nghệ để thu được một dạng pin mặt trời với giá thành đầu tư chỉ còn 1USD/1wp so với 5-6 USD/1wp đối với pin crystalline.
Giáo sư, tiến sĩ khoa học Nguyễn Tiến Khiêm đã khẳng định về tính ưu việt cơ bản của pin mặt trời màng mỏng vô định hình a-Si. Đó là pin mặt trời a-Si làm việc có hiệu quả cao trong những điều kiện không giống nhau, từ môi trường nhiệt độ cao tới mùa băng tuyết, trong những vùng bức xạ mặt trời lớn và vùng hoặc có sương mù và trong điều kiện ẩm ướt nhiệt đới.
Vì vậy, hiệu quả tổng cộng cao hơn những loại pin mono và polycrystal; đặc biệt là giá thành đầu tư thấp, công nghệ đơn giản thích hợp với điều kiện của Việt Nam. Hiện Viện Cơ học đang tìm những nguồn vốn hỗ trợ để chuyển giao kỹ thuật chế tạo loại pin mặt trời mới này vào Việt Nam, cụ thể là mong muốn xây dựng một nhà máy chế tạo pin mặt trời a-Si với công suất 6MW/năm.
Ngoài ra, giáo sư Nguyễn Đức Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Hóa học Nano, Trường đại học Công nghệ-Đại học Quốc gia Hà Nội cùng với những cùng sự cũng đã nghiên cứu kỹ thuật chế tạo, tính chất pin mặt trời hữu cơ theo hai hướng khoa học.
Đó là pin mặt trời hữu cơ sử dụng chất mầu nhạy sáng (Dye-sensitized Solar Cells) theo cơ chế mô phỏng quang hợp của cây xanh và pin mặt trời hữu cơ vật liệu lai (Quantum dot-Conjgated Polymer).
Thông qua nghiên cứu kỹ thuật chế tạo cho thấy, đã mở ra nhiều triển vọng cho việc làm chủ kỹ thuật chế tạo pin mặt trời hữu cơ trong tương lai.
Theo giáo sư, tiến sĩ khoa học Nguyễn Tiến Khiêm, vì nhân loại đã sử dụng quá nhiều những nguồn năng lượng hóa thạch nên môi trường bị ô nhiễm trầm trọng, gây hiệu ứng nhà kính, nguồn năng lượng phổ biến sẽ cạn kiệt và không còn trong vài thập niên tới.
Vì vậy, việc nghiên cứu triển khai áp dụng năng lượng thay thế trong đó có năng lượng mặt trời là điều hết sức cần thiết.